299

HÉT INDISCH MAANDBLAD 67e JAARGANG • NR. 4 • OKTOBER 2022 • € 6,50- VO O R WO O R D - Postzegels Mijn moeder had vroeger toen ik een jaar of zes was een houten bureau bij Moesson. Er zat een ladeblok aan weerszijden van het bureaublad met boven de lades een uitschuifbaar blad. Een extra tafelblad zeg maar. Dat was mijn bureau. Salam Terakhir Laatste groet akhir r e T Salam 2022 t r a a nm leum i viert i b u j jarig 5 1 n j i z Bent u elders verzekerd? Ook dan kunnen wij uw uitvaart verzorgen. UITVAARTVERZORGING 24 uur per dag bereikbaar 06-15006305 2 www.salamterakhir.nl Belangrijk onderdeel van die administratie was het bijhouden van de binnengekomen post. De inmiddels door mijn moeder leeggehaalde enveloppen wel te verstaan, want de echte correspondentie was natuurlijk veel te belangrijk om in mijn plakkerige lijmvingers te belanden. Maar die lege enveloppen waren voor mij van grote waarde, want daar zaten postzegels op en die verzamelde ik. In die tijd had Moesson veel meer abonnees in het buitenland dan nu, dus er zaten regelmatig bijzondere postzegels bij uit Indonesië, Australië, de Verenigde Staten, de Filippijnen, enzovoort. Ik knipte ze uit en weekte ze los van de enveloppe, om ze vervolgens te drogen tussen zware boeken. Zeker niet de manier waarop een echte postzegelverzamelaar dat zou doen, maar voor een zesjarige medewerkster van een denkbeeldig administratiekantoor een prima methode. De collectie ging van de week door mijn handen toen ik op zoek was naar de postzegel die nu op de voorpagina staat. Die prachtige zegel uit Nederlands Nieuw-Guinea zit niet tussen mijn uitgeknipte en losgeweekte verzameling, maar in een album met bijzondere zegels dat ik van mijn vader kreeg. De postzegel leek mij een mooie voorplaat van dit nummer dat in het teken staat van Nederlands Nieuw-Guinea. aan Indonesië in 1949 had Nederland Nieuw-Guinea behouden en dus was het ‘t laatst overgebleven deel Nederlands-Indië wat Nederland maar al te graag wilde behouden. Onder druk van de internationale gemeenschap werd de macht overgedragen. In deze editie staan we stil bij de geschiedenis van dit laatste stukje Nederlands-Indië. Ricci Scheldwacht vertelt hoe het ook alweer allemaal zat, lezers halen herinneringen op, we spreken met een DETA jongen die moest helpen bij de opbouw en kijken uiteraard in de archieven van de voorloper van Moesson: Onze Brug, de publicatie die een brug moest slaan tussen hier en Nederlands Nieuw-Guinea. De postzegel van de voorpagina zit trouwens weer in het album, naast zegels met kleurrijke paradijsvogels, bloemen en insecten. Bijzonder hoe er achter zo’n klein stukje papier van 1,5 bij 2 centimeter zoveel geschiedenis schuilt. Foto: Herbert van der Beek I k schoof daar aan en ‘hielp mee’ met de abonnementenadministratie. Dat betekende vooral dat ik druk in de weer was met mijn imaginaire administratie waarvoor ik met allerlei kleuren en stempels veel etiketten moest maken en plakken. In oktober 1962, nu zestig jaar geleden, droeg Nederland het bestuur van Nieuw-Guinea over aan Indonesië. Bij de overdracht van de soevereiniteit 3Inhoud COLUMNS REPORTAGE 10 14 30 38 50 54 59 Patricia Jacob: Ricci Scheldwacht legt uit Nieuw-Guinea Pandan-kokoscake IEDERE MAAND De geest bleef staan Over de voorloper van Moesson: Onze Brug 26 Guerilla Fotoreportage van Taco van der Eb over strijders in Papoea Nieuw-Guinea Herinneringen aan Nieuw-Guinea Lezers stuurden hun herinneringen in INTERVIEW 26 Frans Leidelmeijer: Nieuw-Guinea, hoe zit het ook alweer? LEZERS VERTELLEN 18 24 De jongens van DETA Eug van Abkoude vertelt over zijn tijd als één pop vijftiger Baas Vreede En de vliegtuigramp bij Biak 18 50 30 59 6 8 9 Nieuwtjes Indopuzzel Oleh Oleh 17 Mijn Poesaka - het prauwtje van 36 Planten uit de tropen: 60 Insta Indo 61 Anak Moesson: Met Freya, Elijah, 64 66 67 Beleven Aart Hoekstra De gerbera een oud sprookje en mooie vogels Ting Ting Colofon Expeditie naar het Sterrengebergte Titia Brongersma over de expeditie van haar vader In het kielzog van de zeeschildpad Een gesprek met Nancy Jouwe EXPOSITIE 4 42 Liefde in tijden van dekolonisatie 46 Verlaten maar nooit vergeten Biak Stories in Museum Sophiahof Tabee Nieuw-Guinea Coverfoto: Herbert van der Beek 5Nieuw -Guinea HOE ZIT HET OOK ALWEER? Veel mensen weten wel íets van Nieuw-Guinea, maar wie kent het hele verhaal? En waarom hebben zo veel Indische families daar een verleden? Een spoedcursus in zes bedrijven. Plus een Greep uit de boekenkast. Door Ricci Scheldwacht // beeld: Wikipedia NIEUW-GUINEA NA DE TWEEDE WERELDOORLOG NIEUW-GUINEA, ONHERBERGZAAM EILAND Nieuw-Guinea gold tijdens de koloniale tijd nog vooral als een ver en onontgonnen eiland waar Papoea-stammen woonden. Het eiland werd in de eerste plaats bezocht om de bijzondere flora en fauna te bestuderen. Daarbij had Nieuw-Guinea nog een andere functie. In het onherbergzame gebied hadden de Nederlanders het verbanningsoord Boven-Digoel gesticht, waar Indonesische nationalisten naartoe werden gestuurd. Daar vormden ze geen gevaar voor het koloniale regime. Zo werden onder meer de latere vice-president van Indonesië, Mohammed Hatta en Soetan Sjahrir, die de eerste premier van Indonesië zou worden, hiernaartoe gebracht. Ook de revolutionaire leider en eerste president van de republiek Indonesië Soekarno werd in zijn jonge jaren door de Nederlanders verbannen, al was dat niet naar Boven-Digoel, maar naar het eiland Flores en later naar Benkoelen op Sumatra. 10 In de koloniale tijd werd Nieuw-Guinea verdeeld over Nederland, Duitsland en Engeland. De Nederlanders kregen zeggenschap over het westelijk deel van het eiland. De Duitsers, en na hen de Engelsen, over het oostelijk deel. Later zou Engeland het gebied weer overdragen aan Australië. Na de capitulatie van Japan en het einde van de Tweede Wereldoorlog kwam het westelijk deel weer in Nederlandse handen en het oostelijke deel in die van Australië. In 1975 droegen de Australiërs het land over aan de lokale bevolking. Daarmee werd het oostelijk deel, dat de naam Papoea-Nieuw-Guinea kreeg, zelfstandig. Het westelijk deel ging verder onder de naam Nederlands Nieuw-Guinea. NIEUW-GUINEA, HET NIEUWE THUISLAND VOOR INDO’S Pas na de soevereiniteitsoverdracht in december 1949, met de erkenning van de onafhankelijkheid van Indonesië door de Nederlandse regering, kwam Nieuw-Guinea voor veel Indische Nederlanders in beeld. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog vertrokken veel Nederlanders (totoks) naar Nederland, de grote uitstroom van Indo’s kwam pas na december 1949 op gang toen het op scholen in Indonesië niet meer werd toegestaan om de lessen in het Nederlands te volgen. Indo’s die in Indonesië wilden blijven moesten warga negara (Indonesisch staatsburger) worden. Wie dat niet wilde moest het land verlaten. Veel Indische Nederlanders kozen ervoor om naar Nederland te vertrekken en namen afscheid van hun geboortegrond (lees: het moederland) en te verhuizen naar het vaderland Nederland (lees: patria), het land van de kolonisator. Zo raakte de term repatriëring in gebruik: een terugkeer naar het vaderland. In werkelijkheid waren de meeste Indo’s nog nooit eerder in Nederland geweest. In plaats van een repatriëring was hun komst naar Nederland een gedwongen keuze, of zoals we nu zouden zeggen: een vlucht. Indo’s die niet de middelen of het geld hadden om naar Nederland te vertrekken of die niet naar Nederland wilden emigreren, konden uitwijken naar NieuwGuinea. Dat bleef na de soevereiniteitsoverdracht Nederlands grondgebied. De Nederlandse regering onder leiding van Willem Drees (PvdA) moedigde hen aan niet naar Nederland te komen. Hier zouden ze niet kunnen aarden; het tropische klimaat zou veel beter voor ze zijn. In werkelijkheid zat Nederland niet te wachten op een grote groep niet-witte nieuwkomers, terwijl het land nog aan het herstellen was van de Tweede Wereldoorlog en middenin de wederopbouw zat. Zo werd NieuwGuinea een toevluchtsoord voor veel Indische gezinnen. Opvang in de regio, zouden we dat nu noemen. NIEUW-GUINEA. HET LAND WORDT ONTGONNEN Om Nieuw-Guinea bewoonbaar te maken werd de Dienst Economische en Technische Aangelegenheden (DETA) opgericht. Indische jongens werden als tijdelijke arbeidskrachten geworven voor het aanleggen van de infrastructuur, zoals wegen, waterleidingen, licht- en telefoonnetten en bruggen. Ook moesten ze huizen, kantoren, loodsen en aanlegsteigers in de havens bouwen. Tussen 1 december 1949 en 3 oktober 1950 werden zo’n 700 DETA jongemannen naar Hollandia in Nieuw-Guinea gestuurd (zie ook pag. 26-28). Vanaf het begin van de jaren 50 vertrokken er vele Indo’s en Molukkers naar Nederland. Zij vestigden zich als kolonisten op Nieuw-Guinea, dat uiteindelijk toch niet het nieuwe thuisland voor Indische Nederlanders zou worden. NIEUW-GUINEA, DE OVERDRACHT AAN VERENIGDE NATIES In het midden van de jaren 50 liepen de spanningen tussen Nederland en Indonesië op. De samenwerking tussen de twee landen die gestalte moest krijgen in de Nederlands-Indonesische Unie mislukte. Op 5 december 1957 (Zwarte Sinterklaas) maakte de Indonesische regering bekend dat alle Nederlanders het land moesten verlaten. Ruim 70.000 mensen vertrokken naar Nederland. In 1961 dreigt er zelfs weer een oorlog tussen de twee landen, maar zover komt het niet. Onder druk van president Kennedy droeg Nederland het beheer van Nieuw-Guinea over aan de Verenigde Naties. Niet lang daarna droegen die de zeggenschap weer over aan Indonesië en werd WestPapoea een Indonesische provincie. NIEUW-GUINEA, NEDERLANDS NIEUWGUINEA, WEST-PAPOEA, PAPOEA-NIEUWGUINEA (PNG) Momenteel is Nieuw-Guinea verdeeld over twee landen: het westelijk deel hoort bij Indonesië en bestaat uit de provincies Papoea en West-Papoea. En het oostelijk deel, dat na het terugtreden van Australië in 1975 Papoea-Nieuw-Guinea heet. Om het nog ingewikkelder te maken wordt WestPapoea ook wel Papua Barat of Irian Jaya genoemd. Staatrechtelijk is het gebied een provincie van Indonesië, maar veel van de oorspronkelijke bewoners van het eiland, de Papoea’s, streven naar onafhankelijkheid voor heel West-Papoea. Hun nationale vlag, de Morgenster, staat daarvoor symbool. Het hijsen van de vlag is in Indonesië verboden. Wie dat toch doet riskeert een lange gevangenisstraf. 11De geest - R EP O R TAG E - BLEEF STAAN De banden aanhalen tussen Indische gezinnen overzee en de repatrianten in Holland. Dat was het doel van de Stichting Onze Brug. En dat deden ze onder meer door te schrijven, in Onze Brug. Maar na een paar jaar leek de publicatie ten dode opgeschreven. Door Vivian Boon I n juli 1956 werd de Stichting Onze Brug opgericht. De Indische voorzitter van de stichting, mevrouw A.G. Grave-Terwogt, stelde Miep Führi-Mierop aan als hoofdredacteur van het maandblad Onze Brug dat vanaf juli 1956 verschijnt. Zij was eerder hoofdredacteur van het Soerabaiaasch Handelsblad. De Christelijke organisatie ‘beoogde niets anders dan een mentale brug te vormen tussen de Nederlandse pioniers in Nederlands Nieuw-Guinea – en de Nederlandse gemeenschap in patria door de uitwisseling en belichting van problemen en levensmogelijkheden van beide groepen.’ Zo schrijft Miep in 1956. In Onze Brug werden verhalen en foto’s gedeeld over het leven in Nieuw-Guinea. Het pioniersbestaan in het laatste stuk Nederlands-Indië wordt uitvoerig beschreven: ‘Wie de barre wildernis van Nieuw-Guinea kent, zijn oerwouden, moerassen, savannes, zijn 14 woeste bergen en stromen, zijn uitgestrekte meren, of wie er zich een voorstelling van kan maken, moet wel onder indruk komen van het enorme werk ‘in a nutshell” dat in korte maanden tijds gepresteerd is door een kleine maar selecte staf van Nederlandse en Indisch-Nederlandse deskundigen en vaklieden en een 150tal Marina-Papoeawerkers.’ De details van het leven overzee komen uitgebreid aan bod, maar ook de discussie over de toekomst van de kolonie wordt niet geschuwd. ‘Wat biedt Indonesië aan Nieuw-Guinea?’ leest de kop van het blad wanneer de Verenigde Naties de kwestie Nieuw-Guinea op de agenda van de algemene vergadering hebben geplaatst. Ook voor de gerepatrieerde Indische Nederlanders was aandacht: ‘Wat wordt er geestelijk gedaan voor de groep teruggekomen Nederlanders die door een tien- tot twintigjarig verblijf in tropengebied zich bekneld voelt in het knusse Holland, waar men zijn levenshorizon omsloten zien door vier muren van een flatkamer van 5 bij 4,5 of van een slaap- tevens werkkabinet van 4 bij 2,5 meter. Planters die gewend zijn organisatorische pioniersarbeid te verrichten, die oerbos en moerassige grond tot cultuurgronden hebben omgevormd, die miljoenen in de Nederlandse schatkist hebben gebracht – worden “opgeborgen” in een administratief baantje dat een geestelijke dood voor hen betekent.’ Maar Miep Führi-Mierop slaagde er niet in om het blad tot een succes te maken. Er waren maar 400 abonnees met nauwelijks lezers in Nederland. En dus werd Tjalie Robinson aangetrokken, bij de Indische gemeenschap zeer bekend en geliefd om zijn Piekerans van een straatslijper. De lijntjes waren kort, want Miep was de tante van Lilian Ducelle, de vrouw van Tjalie. Hij moest het blad toegankelijker gaan maken. De nieuwe koers van het blad werd ingezet met een zeer succesvolle culturele Indische avond, georganiseerd door de stichting. ‘Wat biedt Indonesië aan Nieuw-Guinea?’ 15- L E Z ER S V ER T EL L EN - Herinneringen aan Nieuw-Guinea ingrijpende KEUZE EEN door Louis van Dijck J eane van Dijck-Hagenstein, mijn moeder, moest eind 1950 beslissen of ze met haar ouders, broers en zus naar Nederland of naar haar verloofde Ferry in Nieuw-Guinea zou gaan. Ze koos voor hem, hij werkte daar als ambtenaar voor het Nederlandse gouvernement. Daarvoor moest ze eerst op afstand trouwen ‘met de handschoen’, volgens haar de meest eenzame gebeurte- De hoofdstraat van Manokwari, Nationaal archief nis van haar leven. Veel van onze lezers hebben mooie, warme herinneringen aan hun tijd op Nieuw-Guinea. Wij vroegen jullie deze met ons te delen. Begin 1951 nam Jeane afscheid van haar familie in kade. Ferry zag dat ze overstuur was en heeft haar toen Bandung om via Tandjong Priok met de Van Riemsdijk meteen per jeep naar zijn provisorische verblijf gebracht, richting Nieuw-Guinea te varen. Als alleen reizende in een quonset, een voormalige golfplatenloods van de jonge vrouw zonder ervaring was de reis ingewikkeld. Amerikanen uit de Tweede Wereldoorlog. Toen ze daar de Ze had ook de zorg over huisraad en levensmiddelen die bekende geuren rook van de maaltijd die Ferry voor haar op Nieuw-Guinea moeilijk verkrijgbaar waren. En van de liet bereiden, kwam ze tot zinnen. vooral mannelijke emigranten en scheepsbemanning kreeg ze nogal wat aandacht. Ze had het geluk dat een Uiteindelijk hebben Jeane en Ferry op Nieuw-Guinea een echtpaar, mijn latere peetouders, haar in bescherming zeer bijzondere tijd meegemaakt. Ze kregen een woning nam. Hierdoor kon ze toch genieten van dansavonden die in Hollandia-Dock 5 en mijn broer en ik zijn er geboren. aan boord georganiseerd werden. Zo vertelde ze dat ze Het saamhorigheidsgevoel met lotgenoten heeft hen vele met officieren had gedanst. vrienden voor het leven opgeleverd. In 1962 verliet Ferry Bij Sorong moest Jeane overstappen op de Karossa, een Hollandia. Als voormalig KNIL-milicien met onder andere veel ‘minder luxe’ KPM-schip (Koninklijke Pakketvaart Birma-spoorweg en politionele actie-ervaring, ging hij Maatschappij). Mede door haar ervaringen tijdens een zich aan het eind van zijn leven steeds meer als veteraan tussenstop in Manokwari wilde ze het schip niet verlaten profileren, hij werd 95. Jeane kreeg na aankomst in Ne- toen ze in Hollandia arriveerde. Het echtpaar dat zich over derland helaas last van heimwee en ging ‘in de ontken- haar had ontfermd, leidde haar met enige dwang naar de ning’. Ze wordt binnenkort 92. Mijn herinneringen AAN NIEUW-GUINEA door Pauline van Rhee V 18 lak na de Tweede Wereldoorlog woonde ik met een schooltje beginnen. Aangezien er maar een paar mijn ouders en mijn broer Wim in Makassar – ik marinierskinderen waren, had ze in elke klas maar één was ongeveer 4,5 jaar. Mijn vader was niet lang kind of zo. Ze wilde dat ik ook naar school ging, maar dan daarvoor teruggekomen van de Birma-spoorlijn. Ondanks zei ik dat ik nog een jaar of zes was en ging er vaak gauw dit feit en ondanks het feit dat hij onderwijzer was, werd vandoor. Met mijn vriendje die ook nog een jaar of zes hij bij de marine ingedeeld om naar Nieuw-Guinea te was zwierf ik dan lekker over het eiland. We speelden gaan. De geallieerden hadden daar namelijk allerlei op een achtergelaten verroeste boot, in een leegstaand oorlogsmaterieel laten liggen en dat moest worden ziekenhuis, we klommen in achtergelaten jeeps. Ook opgeruimd om de eilanden weer bewoonbaar te maken zwierven we langs het strand waar je in zee soms een vin Ontspanning en voor de Papoea’s. Mijn vader mocht zijn gezin meenemen van een haai zag! Dan renden we heel hard weg, wat ach- vertier aan de oevers en zodoende heb ik ongeveer tien maanden op het eiland teraf gezien natuurlijk onzin was. Aangezien op Woendie van het Sentanimeer Woendie gewoond. Woendie was een heel klein eiland; helemaal geen voorzieningen waren, voer er regelmatig in ruim een half uur kon je de omtrek lopen. Voor mij was een bootje van Woendie naar Biak. Daar werden dan de het een paradijs! We woonden in een van de quonset- boodschappen gedaan, geloof ik. Ook voor andere zaken hutten die ook door de geallieerden waren achtergelaten. kon je meevaren. Zo herinner ik me dat ik eens met dat Mijn moeder, die ook onderwijzeres was, ging meteen bootje naar Biak moest om naar de tandarts te gaan. 19Guerilla Fotograaf Taco van der Eb trok in oktober van 2016 door de dichte jungle van Papoea Nieuw-Guinea. Hij ging op zoek naar de verhalen van vluchtelingen die zich al tientallen jaren ophouden in de jungle. Daar fotografeerde hij een groep van dertig mannen en vrouwen die oefenen op guerilla-technieken. Niet de grootste schrik van het Indonesische leger, maar toch werd er regelmatig gevochten. Taco had nog wel verder het oerwoud in willen gaan, op zoek naar opstandelingen met nog zwaardere wapens, maar de tijd was er niet. Meer zien en lezen? www.tacovandereb.com 30 31- R EP O R TAG E - Expeditie NAAR HET STERRENGEBERGTE M ijn vader had altijd een hoed op’, vertelt Titia van der Eb-Brongersma (86) met een glimlach op haar gezicht. ‘In de eerste plaats omdat hij een heer was. In de tweede plaats omdat je daar heel goed uilenballen onder kon bewaren.’ Een bioloog in hart en nieren, dat was haar vader Leo Brongersma (1907-1994). Hij studeerde biologie aan de Universiteit van Amsterdam en werkte als assistent bij het Zoölogisch Museum van Artis in Amsterdam. Daarna was hij werkzaam bij het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie te Leiden, eerst als conservator van de afdeling amfibieën en reptielen en later, in 1958, werd hij directeur van het museum dat we nu kennen als Naturalis. ‘Onze vakanties waren expedities’, vertelt Titia verder. ’Mijn vader liep voorop met een vlindernet om insecten te vangen. ’s Avonds zaten we dan de opbrengst in papillotten te vouwen. (een papillot is een stuk papier dat je tot een soort envelopje vouwt, red.) Mijn moeder was ook wetenschapper en ik studeerde biologie in Leiden, dus we vonden die reizen -ontdekkingstochten eigenlijk- allemaal interessant. Ik weet nog dat we naar Libië op vakantie gingen, dat was in de tijd van Koning Idris I. Daar verzamelden we van alles in de woestijn. We trapten dan met onze bergschoenen tegen een steen ‘Onze vakanties waren expedities’ om te kijken of er een pofadder onder zat, want daar was mijn vader als herpetoloog (een deskundige op het gebied van slangen en reptielen, red.) zeer in geïnteresseerd. We sliepen tijdens die reis gewoon in de openlucht, zonder tent.’ De belangstelling voor slangen van Leo Brongersma richtte zich vooral op die van Indonesië en Nieuw-Guinea, waar hij meerdere keren naartoe ging. Een aantal slangen is ook naar hem vernoemd, zoals de Brongersma’s reedsnake, Calamaria brongersmai. Omdat hij zoveel wist van tropische bosgebieden, werd hij door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap benoemd tot wetenschappelijk leider van de multidisciplinaire Sterrengebergte-expeditie. Technisch leider was Kapitein-luitenant ter Zee bij de Marine Luchtvaart Dienst (MLD) G. F. Venema. Hij was verantwoordelijk voor de logistiek, de opvoer en het vervoer van materieel en manschappen. Het was de laatste grote Nederlandse multidisciplinaire expeditie naar een van de weinige nog onbekende gebieden van Nederlands-Nieuw-Guinea. In 1959 vertrok een grote groep wetenschappers naar het Sterrengebergte dat doorloopt tot over de grens met het toen Australische deel van het eiland, nu Papoea-Nieuw-Guinea. De expeditie naar deze witte vlek op de kaart stond onder de wetenschappelijke leiding van Leo Brongersma, zoöloog en directeur van het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, nu bekend als Naturalis. Moesson blikt terug op de expeditie met zijn dochter Titia van der Eb - Brongersma. Door Vivian Boon // foto’s: Nationaal Archief Gouverneur dr. P.J. Platteel brengt een bezoek aan het basiskamp in de Sibil vallei, achter hem dr. L.D. Brongersma, de algemeen leider der Sterrenbergexpeditie. 50 Fotocredits: Nationaal archief. 51Met verdriet, maar dankbaar dat wij hem zo lang bij ons mochten hebben, laten wij u weten dat vredig is overleden mijn broer, onze lieve pappa en schoonvader, opa en opa-opa Richard John de Vries Echtgenoot van Ettje Smid † Echtgenoot van Judith Diggins † * Banda Neira, 25 mei 1936 Désirée de Vries Rex Ernastine de Vries & Cees Neuvel Rosalie Max Rachel de Vries & Kees Miedema Muriel Robyn † Den Haag, 5 september 2022 Jantine Jonkman-de Vries & Hajo Jonkman Cynthia & Stijn Bastiaan INFORMATIE GEVRAAGD: Christiaan Willem van Vleuten geboren 9 juni 1907 in Rotterdam en BALI - SANUR HEERLIJK APPARTEMENT overleden 13 januari 1942 te Balikpapan - was werkzaam als hoofdonderwijzer Heerlijk vakantie appartement op Bali, en daarnaast ook soldaat bij het KNIL. rustig gelegen midden in het gezellige Via de website van de oorlogsgraven- Sanur dichtbij het strand. Er zijn twee stichting kom ik niet verder dan dat hij grote slaapkamers met eigen badka- vermist is en dat onbekend is waar hij mers. Overdekt terras aansluitend aan TE HUUR de tuin met fijn zwembad. Zeer comfortabel appartement op Bali. datum valt precies in de periode dat de www.HetTropenhuis.nl Gelegen in rustige en beschermde om- Japanners Balikpapan aanvielen. tel. 06 5328 3984 geving in het centrum van Sanur. Hij is de opa van een kennis en ik wil Heerlijk zwembad en vlak bij het strand, haar graag helpen erachter te komen restaurants en winkels. www.apparte- wat er is gebeurd. Joep Houtenbos, mentsanur.nl tel. nr 06 11529844 joephoutenbos53@gmail.com TE HUUR IN OOSTENRIJK begraven is. De opgegeven overlijdens- GEZOCHT: Foto’s of anekdotes van Nederland, maar keerde in de jaren 1930- kamers op 50 meter afstand van de piste in voetballer Beb Bakhuys. Afgelopen jaren 1933 terug naar zijn geboorteland. Daar Neukirchen am Grossvenedige. Zwemmen, heb ik gewerkt aan een biografie over de ging hij spelen voor THOR in Soerabaja. fietsen en hiken in een gigantisch groot na- bekende voetballer Beb Bakhuys. Ik ben op zoek naar foto’s uit die periode. tuurgebied. Het chalet kijkt uit over National Hij werd geboren in 1909 in Nederlands- Anekdotes zijn ook welkom. Gerrit van Park Hohe Tauern en de Grossvenediger. In Indië. Hij ging voor zijn opleiding naar der Vorst, gp.vandervorst@xs4all.nl gericht 8-persoons chalet met 4 slaap- de zomer een fantas-tisch wandelgebied en in de winter een fraai skigebied. Kitzbuhellift is op 10 minuten afstand. Informatie: Robijn 06 41488177 of zoek Moesson is een uitgave van Robinson & Ducelle BV Post- en bezoekadres: Noordeinde 122, 2514 GN Den Haag Telefoon: 070-3385828 E-mail: info@moesson.com Internet: www.moesson.com Hoofdredactie: Vivian Boon Redactie: Jessica Anthonio, Ashley de Groot, Aubrey van Leeuwen, Ricci Scheldwacht (eindredactie) Administratie: Ina van Marwijk Advertenties: Rory Blokzijl Bibliotheek: Angelique Meeng Vormgeving: Don Jansen Productie: Spectrum Aan dit nummer werkten mee: Amke, Marjolein van Asdonck, Herbert van der Beek, Renée Belloni, Roy Beusker, Taco van der Eb, Titia van der Eb-Brongersma, Louis van Dijck, Bowy Goudkamp, Aart Hoekstra, Freya Icke, IISG, Patricia Jacob, Herman Keppy, Roy Kloeth, Victorine Koning, Frans Leidelmeijer, Nationaal Museum van Wereldculturen, Nationaal Archief, Angela N. Perryman, PixelBrouwers, Leoni van Ravenstein, Pauline van Rhee, Ruud Rijnders, Trudie-An Selder, Shutterstock, Hans Slijp, Familie Verhoeckx, Baas Vreede, Nel Wambrauw, Kaya Wolffers, Hans Zevenbergen. De redactie van Moesson doet altijd haar best om feiten en informatie te controleren. Toch kan het zijn dat er fouten in berichten sluipen. U kunt daarover altijd contact opnemen met de redactie. Kopij Wij ontvangen veel kopij, daarom kan het soms even duren voor u bericht krijgt over uw ingestuurde artikel. Kopij wordt door de redactie ingekort en/of bewerkt. Kopij en advertenties kunnen zonder opgaaf van redenen geweigerd worden. Kopij wordt alleen geretourneerd mits uitdrukkelijk verzocht. Recensie-exemplaren worden niet geretourneerd. Abonnementen: Nederland: halfjaar € 32,50 jaar € 60,Europa: jaar € 82,90 Buiten Europa: jaar € 94,90 Digitaal abonnement: jaar € 48,- ING t.n.v. Moesson | Robinson & Ducelle BV IBAN: NL 77 INGB 0000006685 BIC: INGBNL2A PayPal acc.nr.: info@moesson.com Administratie: administratie@moesson.com Advertenties: advertenties@moesson.com Moesson verschijnt rond het eerste weekend van de maand. U kunt uw advertenties tot uiterlijk 21 dagen voor de verschijning aanleveren. Voor informatie over het aan te leveren materiaal kunt u contact opnemen met onze advertentieafdeling. Auteursrecht op brieven, ingezonden stukken en foto’s Lezers die brieven, ingezonden stukken of foto’s sturen ter publicatie, behouden hun auteursrecht, maar verlenen door inzending onbeperkt toestemming het materiaal te publiceren in alle uitgaven van Robinson & Ducelle BV, zowel in print als elektronisch en verlenen daarnaast Robinson & Ducelle het recht het op te slaan in (elektronische) databanken en andere bestanden. online op Chalet Quirl (met foto’s). www.julia-indotreats.nl indo sweets & treats 66 Moesson, het Indisch maandblad sinds 1956, voorheen Onze Brug en Tong Tong. Abonnementen gelden bij vooruitbetaling en worden automatisch verlengd. Opzeggingen dienen tenminste vier weken voor afloop van de abonnementsperiode schriftelijk te worden doorgegeven. Te huur van een Indo-familie, zowel in de zomer als in de winter, een nieuw, luxe in- COLOFON Uniek Indisch erfgoed. Het Indisch maandblad Moesson is in 1956 opgericht en heette toen Onze Brug. In 1958 doopte Indo-activist en schrijver Tjalie Robinson het blad om tot Tong Tong en twintig jaar later hernoemde zijn weduwe Lilian Ducelle het blad Moesson. Via www.moesson.com zijn de eerste vijftig jaargangen van dit unieke Indische erfgoed digitaal te doorzoeken. 67e jaargang nummer 4 ISSN 0165 6546 © Copyright Robinson & Ducelle BV. Alle rechten voorbehouden. 67PASAR MALAM IJSSELHALLEN BRABANTHALLEN 13 + 14 + 15 MAART ZWOLLE DEN BOSCH met op 13 maart HARI MALUKU FOREVERLYBROTHERS • REMMENLOS HOT NEWS • RELIGHT B.O.B. (BAND OF BEAUTY MET BOBBY MATULESSY) EDU SCHALK • FREE LINE XL • ESTER LATAMA DJ TRIPLETS • BOBBY MATULESSY SOLO DEWI MASS • SALÓME & HUMPHREY PIERIS • GORDON JOHN RUSSELL JR. • DEWI SINGS TINA TURNER DANSGROEP ANIADI ART • INADANCE PRESENTATIE: SYLVIA ELDERS 28 + 29 + 30 OKTOBER Indonesische restaurants grote Oosterse specialiteitenmarkt live entertainment info + tickets vanaf €5 op www.istimewa-events.nl